Normatieve professionaliteit / professionalisering - links

Inleiding

Normatieve professionalisering gaat uit van de vooronderstelling dat elk professioneel handelen, behalve technische en communicatieve kwaliteiten, ook een morele kant heeft. Bij professioneel handelen spelen altijd ook normen en waarden een rol. Je moet er niet alleen voor zorgen dingen goed te doen, je moet er ook op letten de goede dingen te doen. Om je als professional te ontwikkelen is het dan ook van belang die morele kant goed in de gaten te houden. Dat betekent dat je steeds kritisch moet kijken naar wat je met je handelen teweegbrengt, of het goed is wat je doet en hoe het de volgende keer misschien beter zou kunnen.

Ook als het gaat over de beroepshouding speelt normatieve professionalisering een rol. Want in de beroepshouding wordt de morele gevoeligheid van de professional zichtbaar en laat hij zien vanuit welke normen en waarden hij professioneel handelt.'Hoe kan ik doen wat goed is voor de ander en voor mijzelf, zodat ik optimaal kan blijven functioneren?'
Om te doen wat goed is voor de ander is het nodig dat de professional zijn eigen normen en waarden en die van de ander durft bevragen. Ook moet hij bereid zijn om kritisch te kijken naar de normen en waarden van de (bureaucratische, organisatorische of economische) omgeving waarin hij de ander aantreft. In het onderwijs, de zorg en bij de politie, maar ook in de zakelijke dienstverlening en industrie.

Colleges
Hoorcollege Normatieve professionalisering
Hoorcollege uit de reeks hoorcolleges online van de Universiteit voor Humanistiek

Begrippen

Normatieve professionalisering
Onder normatieve professionalisering wordt de bewustwording van het krachtenveld van verschillende normen (maatschappelijk-organisatorische, professionele en persoonlijke) verstaan waarin de professional zich bevindt en het zoeken naar de juiste rechtvaardigheidsgrond voor het professionele handelen, die per situatie kan verschillen en om een afweging (vooraf, tijdens en achteraf) vraagt. (Freidson 2001, Schön 1983)
of: Normatieve professionalisering is een voortdurend leerproces, waarin de eigen professionele waarden en het professionele handelen bereflecteerd en gearticuleerd worden, tot onderwerp worden gemaakt van de dialoog, en bijgesteld worden. (Tijdschrift voor Humanistiek (2005) nr. 22)

Normatieve professionaliteit
Normatieve professionaliteit kan worden opgevat als een resultaat van permanent leren op basis van zelfreflectie. In dat proces stelt de professional steeds zijn eigen professionle handelen en zijn eigen normen kritisch ter discussie.
Normatieve professionaliteit is het kunnen expliciteren, reflectief beschouwen en argumentatief verantwoorden van een normatieve oriëntatie die als richtsnoer dient bij de uitoefening van een mensgericht beroep en die ook daadwerkelijk gestalte krijgt in de werksituatie. (Smaling, A. (2005))

Professional
Onderwijs:
Zorg:
Politie:
Algemeen: Zie ook Mok, Ten Bos
Een professional is iemand die de goede dingen op een goede manier doet. (o.a. Verkerk)

Professionele ruimte
Onderwijs: Zie publicatie Bruining ea.
http://www.professioneleruimte.nl/normatieve-professionalisering/
Zorg:
Politie:
Algemeen:

Professionele autonomie
Onderwijs:
Zorg: Een mandaat dat de samenleving aan de beroepsgroep verleent; voor de individuele beroepsbeoefenaar gaat het om vrijheid en onafhankelijkheid in zijn beroepsmatig handelen binnen nader te specificeren grenzen; voor de beroepsgroep als geheel betekent het dat zijzelf de inhoud van het professionele werk controleert en reguleert. De grenzen van de professionele autonomie worden bepaald door de professionele standaard. (RVZ)
Politie:
Algemeen:

Professionele standaard
Onderwijs:
Zorg:
Politie:
Algemeen:

Professionele verantwoordelijkheid
Onderwijs:
Zorg: De bereidheid van de professional verantwoording voor zijn handelen af te leggen tegenover de patiënt, de beroepsgenoten en de samenleving. (RVZ)
Politie:
Algemeen:

Professionaliteit
Onderwijs:
Zorg: De specifieke combinatie van kennis, kunde, persoonlijkheidskenmerken en ethos, noodzakelijk om in een bepaald beroep te kunnen functioneren. (RVZ)
Politie:
Algemeen: Het geheel van opvattingen, kennis, vaardigheden en waarden waarover mensen beschikken en die door hen worden ingezet om op een deskundige (vakbekwame) wijze een beroep uit te oefenen.(Hoyle & John (1995))

Technisch-rationele professionaliteit
Onderwijs:
Zorg: De technisch-rationele professionaliteit gaat ervan uit dat de professional in de zorg op basis van rationeel-technisch denken kwantificeerbare en betrouwbare interventies kan uitvoeren. De methode van hulpverlening gaat vooraf aan de de relatie met de patiënt. (Pool, Schumacher (2005) NIZW Zorg)
Politie:
Algemeen:


Onderzoek & Onderwijs

Onderzoeksprogramma Universiteit voor Humanistiek

Toelichting van Professor Harry Kunneman op het onderzoeksproject Normatieve professionalsiering


Lectoraat Normatieve professionalisering Hogeschool Utrecht

Leraren en het goede leren

Sectoren
Ethiek en Beroepshouding in de zorg


Artikelen
Normatieve professionaliteit in het sociaal werk

Reeks in opleiding en ontwikkeling onder redactie van Leo van den Brom & Ton Bruining
1. 'Hart voor de zaak' is het inleidende artikel van de reeks waarin uiteindelijk zeventien artikelen zijn verschenen. 2. 'Goed in gesprek' is het resultaat van twee interviews, respectievelijk met Harry Kunneman, hoogleraar aan de Universiteit voor Humanistiek en Edgar Karssing, universitair docent aan Nyenrode University. Met hen gingen we op zoek naar verdieping aan de hand van voorbeelden uit de eigen ervaring. 3. 'Vakmanschap als beweging'. Cees Sprenger is HRD-expert en lector leren in de politieorganisatie. Sprenger is eropuit om ervoor te zorgen dat werksituaties leersituaties blijven opdat de werkomgeving geschikt blijft voor een even zinvolle als efficiënte afhandeling van het werk in de ogen van vakmensen. 4. 'Wie ben ik om iets te vinden van collega's?'. Een bezinning van Hartger Wassink op de wijze waarop professionele waarden kunnen worden vorm gegeven in een hectische praktijk. Het onderwijs dient als voorbeeld. Wassink is zelfstandig adviseur en assoicate lector Normatieve professionalisering 5. 'De morele dimensie'. Jos Delnoij en Jan Laurier bespreken de morele geladenheid van normatieve professionalisering en hoe professionals en hun organisaties daar geordend over na kunnen denken en beslissen. Delnoij en Laurier willen aanknopingspunten bieden voor het bevorderen van de morele kwaliteit van professioneel handelen, als onderdeel van het proces van normatieve professionalisering. 6. 'Ontwikkeling door onderzoeksintervisie'. René Brohm stelt een viertal typen reflecties voor waarmee professionals door middel van rijke beschrijvingen belangrijke gebeurtenissen in hun beroepspraktijk kunnen onderzoeken. Zulk onderzoek is volgens Brohm nodig om ervoor te zorgen dat je als professional een gelegitimeerde stem blijft houden in een tijdsgewricht waarin diensten snel worden vernieuwd. 7. 'Goed werk door provocatieve professionals'. Bureaucratie en technologie perken het werk van professionals in. Om goed werk te kunnen blijven verrichten zijn provocatieve professionals nodig die kritische vragen stellen, dat stellen de hoogleraren Hugo Letiche en René ten Bos in interviews die Van den Brom en Bruining met hen hadden. 8. 'Met professionals in gesprek. Drie ontmoetingen'. Goed werk wordt niet alleen bepaald door de inhoud, het gaat net zo goed om de context. Dit wordt met drie professionals - een medisch specialist, een publieke dienstverlener en een tv-maker - verkend. 9. 'Goed werk is werken en leren op de grens'. Leo van den Brom en Ton Bruining blikken in dit artikel terug op ontmoetingen met drie professionals. De hedendaagse professional wordt uitgedaagd om nieuwe vragen te beantwoorden en over zijn grenzen heen te kijken. Van den Brom en Bruining onderzoeken de consequenties van de normatieve ontwikkeling die daarmee gepaard gaat en de HRDopgave die daaruit voortvloeit. 10. 'Kritiek als omslagpunt'. Suzan Langenberg stelt dat het opbrengen van morele moed een van de kernaspecten is van de HR-functie. Langenberg beschrijft de kritische verhouding tussen de HR-organisatie, de HR-professional en de ontvanger van kritiek. Vrijmoedig spreken en vrijmoedig luisteren is levert de risico's op die daarbij genomen moeten worden. 11. 'Op glad ijs'. Marion Hoeffgen vraagt stelt zich de vraag hoe zij ontspannen en krachtig overeind kan blijven als HRD-adviseur. Daarvoor verkent ze het speelveld en hoe dat kan veranderen, wat daarin goed werk is en hoe dat goed klant blijven, welke ervaringen en normen daar bij een rol spelen, en hoe je als HRD professional voor jezelf een rijke leeromgeving kan creëren. 12. 'Mores leren in het HRD-vak'. Ton Bruining verkent het gebruik van beroeps- en gedragscodes van drie verschillende beroepsverenigingen voor professionals in het HRD-vak. Worden er mores mee geleerd? Dat is de grote vraag. 13. 'Een vakkundige twijfelaar'. Jos Mevis bespreekt het spanningsveld tussen professionele autonomie en regelgeving en hoe je daar als professional mee om kunt gaan. Twijfel is voor Mevis één van de kernkwaliteiten van professionaliteit. 14. 'Remedie voor morele eenzaamheid van managers'. De managementpraktijk is, net als het werk van klassieke professionals, per definitie normatief. Managers zouden elkaar, als vakgenoten, moeten bevragen over de beslissingen die ze nemen in hun praktijken. Dat gebeurt nog veel te weinig stelt Andre Wierdsma. Inmiddels emeritus hoogleraar van de Nyenrode University. 15. 'Professionele ethiek'. In organisaties worden morele beslissingen genomen die van grote invloed zijn op de manier waarop mensen samenleven en werken. Zulke beslissingen worden vaak intuïtief genomen, door mensen die meestal niet of nauwelijks geschoold zijn in morele besluitvorming. Dat stelt de filosoof Rob van Es. In zijn boek Professionele ethiek pleit Van Es voor een proces van bewustwording of professionalisering van een beroepsgroep in een maatschappelijke en organisationele context, als een empirisch proces. 16. 'Een zoektocht naar plezier'. Merel Luichies constateert dat 'het plezier' ontbreekt in het denken over en werken aan normatieve professionalisering. Op basis van haar eigen ervaringen beschrijft Luichies hoe je plezier kunt beleven aan uit de weg gaan van complexiteitsreductie. 17. 'Het eindpunt bereikt' is de epiloog van de reeks over normatieve professionalisering. Filosoof Frits Schipper bespreek de zestien artikelen die eerder verschenen.

Hieronder een overzicht van de zeventien artikelen die eerder werden gepubliceerd in het tijdschrift Opleiding & Ontwikkeling (O&O)

1. Hart voor de zaak. Inleidend artikel. Leo van den Brom en Ton Bruining (2011). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.24, nr. 3.
2. Goed in gesprek. Interview met Harry Kunneman en Edgar Karssing. Leo van den Brom en Ton Bruining (2011). Opleiding & Ontwikkeling,
jrg.24, nr. 4.
3. Vakmanschap als beweging. Casus vanuit de politie, Cees Sprenger (2011). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.24, nr. 4.
4. Wie ben ik om iets te vinden van mijn collega's. Casus vanuit het onderwijs. Hartger Wassink (2011). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.24, nr. 5.
5. De morele dimensie. Jos Delnoij en Jan Laurier (2012). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.25, nr. 1.
6. Ontwikkeling door onderzoeksintervisie. René Brohm (2012). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.25, nr. 1.
7. Goed werk door provocatieve professionals. Interview met Hugo Letiche en Rene ten Bos. Leo van den Brom en Ton Bruining (2012). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.25, nr. 2.
8. Met professionals in gesprek. Drie ontmoetingen. Interview met drie professionals. Leo van den Brom en Ton Bruining (2012). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.25, nr. 3.
9. Goed werk is werken en leren op de grens. Leo van den Brom en Ton Bruining (2012). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.25, nr. 3.
10. Kritiek als omslagpunt. Suzan Langenberg (2012). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.25, nr. 4.
11. Op glad ijs. Casus vanuit de HRD-praktijk. Marion Hoeffgen (2012). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.25, nr. 5.
12. Mores leren in het HRD vak. Ton Bruining (2013). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.26, nr. 1.
13. Een vakkundige twijfelaar. Jos Mevis (2013). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.26, nr. 1.
14. Normatieve professionalisering, een remedie voor morele zwijgzaamheid van managers. André Wierdsma (2013). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.26, nr. 2.
15. Professionele ethiek. Rob van Es (2013). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.26, nr. 3.
16. Normatieve professionalisering, een zoektocht naar plezier. Merel Luichies (2013). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.26, nr. 3.
17. Het eindpunt bereikt. Epiloog. Frits Schipper (2013). Opleiding & Ontwikkeling, jrg.26, nr. 3


Bakker & Wassink, Instrumentele en normatieve professionalisering


Boeken

Goed werk
Ellen Grootoonk over Goed werk


Praktijken van normatieve professionalisering
Recensie van Praktijken van normatieve professionalisering in Waardenwerk

De robuuste professional
Recentie AVS

Kleine waarden en grote waarden, normatieve professionalisering als politiek perspectief
Recensie